Een frisse lentemiddag, een fraai voormalig lagere schoolgebouw, circa vijftig geïnspireerde vrouwen en één man: zie hier het decor waartegen bijeenkomst van het Platform Innovatie Toezicht zich op vrijdagmiddag 5 april afspeelde.
De aftrap werd gegeven door Caroline Rijnbeek van Syntens, onder meer auteur van het boekje met de aansprekende titel ‘Klein is het nieuwe Groot’.
Haar drijfveer in werken en denken: haal het beste uit mensen; daardoor gaan mensen en samenwerkingsverbanden zoals organisaties groeien en bloeien.
Er is een nieuw tijdperk ingetreden, stelt ze vast. De tijd van het Taylorisme waarin mensen in hokjes in organisaties werden ingedeeld werkt niet meer. Dat is te star. De wereld is te complex geworden en tegelijkertijd is de zichtbaarheid, de transparantie waarin we werken en leven toegenomen.
Er liggen kansen in dit nieuwe tijdperk om te innoveren door het beste uit mensen te halen en daar zijn verschillende voorbeelden van. Buurtzorg waarin professionals met elkaar in een team richten op de zorg van klanten, zonder complexe organisatiestructuren, waarbij de professionaliteit voorop staat is er zo een.
Hoe doe je dat? Een lang niet volledige greep uit de verschillende mogelijkheden die Caroline noemde:
- Kies focus, ga terug naar de kern, hanteer dat als een kompas en vraag jezelf af waartoe je in werk nu uiteindelijk een toegevoegde waarde in levert. Dat geldt voor de organisatie als geheel en voor de bijdrage van individuen in organisaties.
- Verbind je binnen je organisatie, maar ook buiten met je klanten en je samenwerkingspartners op waarden, en vertaal deze in gemeenschappelijke, niet voor misverstanden vatbare taal.
- Bepaal het speelveld waarin je actief bent en hanteer daarbij een aantal spelregels: introduceer meer vrouwelijke energie, richt je meer op proces dan op resultaat en de kern van je werk.
- Verander de cultuur van je organisatie en maak daarmee technische innovatie mogelijk: ‘het belangrijkste kapitaal staat achter de bankschroef.’
- Maak het impliciete expliciet. Streef je verandering van gedrag na, maak het dan zo expliciet mogelijk.
Wat betekent dit voor innovatie van toezicht? Karin Doms ging met name op dat onderwerp in.
Allereerst de incidenten die we allemaal kennen. Zijn dat nog wel incidenten of zijn het symptomen van een tijdperk in verval? De insteek is het laatste. Er is dus vernieuwing nodig en daarvoor zullen we andere dingen moeten doen, dan we tot nu toe altijd deden (vrij naar Einstein).
Ballast afwerpen, terug te gaan naar de kern en de eenvoud, letterlijk gaan ont-wikkelen. We zullen stil moeten staan en anders moeten kijken naar wat we aan het doen zijn, in werk, besturing en toezicht.
Dat valt niet mee. Het systeem is er op gericht om zichzelf in stand te houden. Let op de eerste regel waarmee een aankomend toezichthouder wordt geselecteerd: deze zal in ieder geval over een hoofdbaan van enige statuur moeten beschikken. Helpt dat de vernieuwing?? Nee, vonden de aanwezigen, getuige het gelach waarmee op deze regel werd gereageerd. Illustratief is ook het artikel in Elseviers Magazine: het vrouwelijk netwerk van commissarissen is met een paar regels benoemd. Toegegeven, dat is winst in vergelijking met voorheen. Wel jammer dat old boy tycoon als Jeroen van der Veer meer aandacht kreeg in het artikel over vernieuwing van het toezicht.
Hoe nu wel de innovatie tot stand te brengen? Karin hanteert verschillende vormen van zicht bij de verdere uitdieping van dit onderwerp:
- Toezicht en inzicht: inzicht in processen en relaties, inzicht in jezelf en je eigen blinde vlekken. Toezichthouders moeten weer als mensen gezien worden.
- Toezicht houden nieuwe stijl betekent anders kijken, vanuit verschillende brillen: niet alleen vanuit de positie van ex-ceo, maar vanuit andere perspectieven zoals die van de klant en van andere stakeholders.
- En dan is er een relatie tussen toezicht en vooruitzicht; of anders van afvinken naar aanvonken: toezichthouders mogen inspireren in plaats vanuit voorzicht(ig opereren) terug te blikken.
- Vanuit dat voorzicht: streef naar het kunnen leren: let’s make better mistakes tomorrow! En organiseer niet alles dicht.
- Toezicht in evenwicht: weeg waarden, breng het gesprek over waarden terug in het toezicht. Waarom doen we wat we doen? Dat is niet gemakkelijk. Echt trouw zijn aan je waarden doet pijn, je kunt niet een beetje integer zijn.
- Toezicht is extra zicht: checks and balances ontwikkelen binnen de organisatie zelf, met een sterke rol voor het intern toezicht.
Op z’n Cruyffiaans: innovatie in toezicht is eenvoudig, maar niet gemakkelijk. Handel op je eigen morele kompas, vanuit je eigen waarden en gedeelde waarden met andere innovatieve commissarissen. Goed zien en anders zien, betrokken maar kritisch, dat zijn aspecten van goed toezicht. Een medecommissaris uit Brabant typeerde Karin als collega eens als een Goeie Kwaai en dat is het beste compliment dat ze kon ontvangen.
Een groep PITters heeft een aantal waarden, passend bij innovatieve toezichthouders. In het tweede deel van de bijeenkomst hebben de aanwezige PITters en aspirant-PITters een aantal waarden uitgewerkt.
Vragen daarbij:
- Zijn dit de waarden waar het omgaat?
- Hoe vertalen we die waarden in voorgenomen gedrag?
- Wat heb je als innovatief commissaris nodig om het nieuwe gedrag te gaan vertonen? Met andere woorden, hoe maken we het praktisch?
Een levendige discussie volgde met een verscheidenheid aan uitkomsten. Sommige aanwezigen vonden het geen eenvoudige opdracht en vroegen zich af of we niet in de valkuil stapten om nieuwe labels te bedenken, waar commissarissen zich moeten houden. Help je daarmee de innovatie niet om zeep?
Anderen kwamen met uitwerkingen en verdere vragen:
- Liefdevolle confrontatie werd als waarde of als uitwerking van waarden genoemd; een andere vertaling van de Goeie Kwaai.
- Kritisch vermogen is belangrijk: reflectief zijn naar jezelf als toezichthouder, naar je team of raad van toezichthouders en naar je bestuurder(s).
- Maak gebruik van GBV (Gezond BoerenVerstand).
- Werk aan accountability, een lastig te vertalen begrip wat zowel verantwoordelijkheid als verantwoording in zich heeft.
- Streef naar diversiteit in de raad ook qua persoonlijkheid, zoek bijvoorbeeld iemand die in je allergiezone zit.
- Ontwikkel een open oog, vul de blinde vlek van de bestuurder.
- Houd na afloop van de vergadering een vragenrondje, waarin je proces en inhoud van de vergadering evalueert.
- Kies voor een holistische benadering, vanuit je hart.
- De rol van de voorzitter is cruciaal volgens velen.
- Stel vier vragen:
- Waarom doen we dit? Of wat voegt het toe aan de identiteit van je organisatie?
- Waarom gaan we er meer door?
- Als het je eigen geld zou zijn, zou je het dan doen?
- Welk verhaal vertel je aan je klant?
- Hoe ga je om met dilemma/spanningsveld tussen betrokkenheid en distantie? Hoe dichtbij of hoever af sta je ten opzichte van de bestuurder?
- Hoe ga je om met botsende waarden?
- Durf je te zien wat er aan de hand is en heb je de morele moed om dat aan de kaak te stellen?
Wat is er nodig om door te gaan op het pad van de innovatie?
- Lef, doorvragen naar waarden,
- Durf om je intuïtie te verwoorden
- Ruimte voor nieuwkomers in de raad voor onorthodoxe vragen
- Intervisie om elkaar scherp te houden.
Zie hier de oogst in grote lijnen, van de levendige discussie in het tweede deel van de bijeenkomst. Een borrel was op z’n plaats, waarin de discussie nog verder is voortgezet. Daarmee kwam een inspirerende bijeenkomst tot zijn einde. Wordt vervolgd!
Opgetekend door @CarryBomhof, waarvoor onze hartelijke dank!
Er zijn nieuwe data bekend voor de praktijkdag voor (beginnende) toezichthouders. De praktijkdag wordt gegeven op vrijdag 11 maart en vrijdag 7 oktober, beide dagen van 9.30 tot 16.30 uur in Driebergen. Deze dag is gebaseerd op het boek De zwarte doos van de boardroom, en komt in de plaats van de workshop Meer kijk op toezicht, die het Netwerk Vrouwelijke commissarissen en PIT een aantal jaren hebben gegeven. Naast inzicht in de functie van de toezichthouders zal er nog meer dan eerder ingegaan worden op praktijkgevallen en dilemma’s en de manieren om ze te herkennen, benoemen en bespreekbaar te maken. Lees meer op de website van PIT en schrijf in!
Netwerk Vrouwelijke Commissarissen en Toezichthouders 